دکستروز نوعی قند می‌باشد که در صنایع دارویی و غذایی بسیار پر کاربرد است. مصرف دکستروز به شیرین کنندگی محصولات غذایی و دارویی همچنین کاهش دهندگی قند خون و کم آبی بدن بسیار زیاد است.
دکستروز از ذرت تهیه می‌شود و از نظر ساختار شیمیایی با گلوکز یا قند خون یکسان می‌باشد. پودر دکستروز اغلب به عنوان شیرین کننده در محصولات غذایی و دارویی، غذاهای فرآوری شده، شربت ذرت و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
البته دکستروز در صنایع پزشکی هم کاربردهایی دارد. به عنوان مثال از دکستروز در محلول‌های تزریق وریدی، یا داروهای افزایش قند خون استفاده می‌شود. دکستروز به عنوان یک قند ساده به سرعت انرژی بدن را افزایش داده و سطح قند‌خون را بالا می‌برد.
قند‌هایی مانند فروکتوز، گلوکز، گالاکتوز و… نمونه‌هایی از قند ساده هستند که در تولید شکر تصفیه شده، عسل، ماکارانی سفید و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف دکستروز به اندازه برای کسی ممنوع نبوده و هر کسی می‌تواند به اندازه مناسب از این ماده غذایی پرکاربرد استفاده کند.
کاربردهای پودر دکستروز
پودر دکستروز کاربردهای مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها هدفی متفاوت را دنبال می‌کنند. به عنوان مثال، هنگامی که بدن انسان دچار کم آبی و کاهش قند خون می‌شود، پزشک معالج دکستروز را در محلول IV یا تزریق وریدی تجویز می‌کند. محلول‌های دکستروز IV می‌توانند با داروهای مختلف ترکیب شوند.
جالب است بدانید که دکستروز یک نوع کربوهیدرات می‌باشد که ممکن است به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی باشد. محلول‌های دارای دکستروز دارای کالری هستند.
در برخی موارد ممکن است این محلول‌ها به شکل تزریق وریدی و ترکیب با اسیدهای آمینه و چربی تجویز شوند. این تجویز برای بیمارانی که نمی‌توانند کربوهیدرات‌ها، اسیدهای آمینه و چربی‌ها را از راه روده جذب کنند، اعمال می‌شود.
تزریق وریدی دکستروز باید توسط یک متخصص انجام شود. تزریق دکستروز برای بیمارانی که سطح قند خون آن‌ها بسیار پایین است و توانایی خوردن پودر دکستروز، غذا یا نوشیدنی دکستروز را ندارند، تجویز می‌شود.
اگر سطح پتاسیم بیمار بسیار بالا باشد پزشک معالج مصرف دکستروز تزریق دکستروز ۵۰ درصدی و به دنبال آن انسولین وریدی را تجویز می‌کند. این نوع تزریق ممکن است در محیط بیمارستان انجام شود. هنگامی که گلوکز اضافی توسط سلول جذب می‌شود، جذب پتاسیم هم افزایش می‌یابد. همین اتفاق باعث پایین آمدن سطح پتاسیم بیمار می‌شود.
یکی دیگر از بیماری‌هایی که مصرف دکستروز توصیه می شودد، هیپوگلیسمی یا قند خون پایین مزمن است. در چنین شرایطی بیمار با مصرف دکستروز به صورت ژل یا قرص دکستروز میزان قند خون خودش را افزایش می‌دهد.
هنگامی که ژل یا قرص در دهان بیمار حل می‌شود، به سرعت میزان قند خون افزایش پیدا می‌کند. توجه داشته باشید که اگر قند خون بیمار کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد و علائم قند خون پایین هم وجود داشته باشد، مصرف دکستروز توصیه می شود. برخی از مهم‌ترین علائم قند خون پایین عبارتند است: ضعف بدن، سر گیجه، تعریق غیر عادی، ضربان قلب بسیار بالا و…
این موارد برخی از مهم‌ترین کاربردهای دکستروز می‌باشد. دکستروز کاربردهای دیگری هم دارد که در ادامه آورده‌ایم.
پودر دکستروز نوعی قند
استفاده از پودر دکستروز در تولید دارو
دکستروز در صنایع داروسازی هم کاربردهای زیادی دارد. از این قند ساده برای ساخت چندین مخلوط درون وریدی استفاده می‌شود. این محلول‌ها فقط در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی یافت می‌شوند. البته دکستروز به شکل قرص یا ژل خوراکی هم در داروخانه‌ها موجود هستند.
هر دوز از دکستروز کاربردهای مختص به خودش را دارد. از دوزهای بالاتر عموما به عنوان دوز نجات دهنده برای کسانی که قند خون بسیار پایین دارند استفاده می‌شود. در برخی موارد پزشک معالج می‌تواند دکستروز را با برخی محلول‌های درون وریدی ترکیب کند.
مثلا زمانی که بیمار دچار کم آبی است می‌توان دکستروز را با محلول نمکی ترکیب و به او تزریق کرد. یا زمانی که فردی دچار کاهش شدید قند خون می‌شود و قدرت بلع و آشامیدن ندارد، محلول دکستروز به بیمار تزریق می‌شود. توجه داشته باشید که تزریق دکستروز با غلظت بالا باید توسط متخصص انجام شود.
کاربردهای غذایی پودر دکستروز
دکستروز قندی است که در ذرت و برخی گیاهان دیگر وجود دارد. پودر دکستروز ذرت یکی از انواع آن است .این قند یک شیرین کننده طبیعی است که در مواد غذایی فرآورده شده مخصوصا مواد غذایی پخته شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین دکستروز خشک آنهیدروز در تولیداتی مانند لبنیات، نانوایی،قنادی و نوشیدنی بسیار کاربرد دارد.
دکستروز به عنوان قند ساده به سرعت در بدن تبدیل به انرژی می‌شود. به همین دلیل است که پودر دکستروز می‌تواند به سرعت قند خون را بالا برده و به بدن انسان انرژی می‌دهد. دکستروز پودری ذرت یکی از مکمل های پر طرفدار است.
محصولاتی مانند ماکارانی سفید، عسل، قند تصویه شده و… نمونه‌هایی از محصولات غذایی هستند که دکستروز در تولید آن‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. در برخی مواد غذایی از دکستروز برای خنثی کردن مزه‌های بسیار شور یا بسیار تند استفاده می‌کنند. در برخی موارد از دکستروز برای افزایش عمر مفید محصولات خوراکی و غذایی استفاده می‌شود.
استفاده از دکستروز برای بدن‌سازی
برخی از ورزشکاران مخصوصا بدنسازان از دکستروز به صورت یک مکمل ورزشی پس از تمرین استفادخ می‌کنند. این افراد از دکستروز برای تأمین گلیکوژن استفاده می‌کنند. همچنین دکستروز مونوهیدرات آبدار در بین ورزشکاران محبوبیت زادی دارد.
گلیکوژن یک نوع گلوکز می‌باشد که بدن انسان برای ذخیره انرژی از آن کمک می‌گیرد. بدنسازان دکستروز را به آب اضافه کرده و پس از تمرین روزانه مینوشند. بعد از نوشیدن دکستروز در سریعترین زمان ممکن ذخایر گلیکوژن در بدن افزایش یافته و عضلات ترمیم می‌شوند. با ترمیم عضلات، قدرت و حجم آن‌ها افزایش یافته که اصلی‌ترین خواسته برای ورزشکاران است.
کاربرد دکستروز برای کودکان
دکستروز برای کودکان هم خاصیت درمانی دارد. برخی کودکان و نوزادان به خاطر نقص متابولیسم یا هیپرانسولینیسم دچار هیپوگلیسمی می‌شوند. در برخی موارد هم نوزادان به دلیل نارس به دنیا آمدن در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
در چنین شرایطی استفاده از دکستروز خوراکی یا وریدی می‌تواند مشکل را از بین ببرد. این که چه مقدار دکستروز به رژیم غذایی کودکان و نوزادان اضافه شود یا چه دزی به آن‌ها تزریق شود باید توسط پزشک تعیین شود.
هیپوگلیسمی در کودکان خطرناک است و ممکن است باعث آسیب عصبی شود و باید به سرعت درمان شود. اگر کودک قادر به بلعیدن دکستروز باشد، به صورت خوراکی به رژیم غذایی آن اضافه می‌شود. در غیر این صورت دکستروز باید به صورت وریدی به کودک تزریق شود.
عوارض مصرف دکستروز
استفاده به اندازه از دکستروز بی خطر می‌باشد اما در برخی از موارد ممنوعیت‌هایی وجود دارد. برخی از مهم‌ترین عوارض جانبی استفاده بیش از حد دکستروز عبارت است از:
· ایجاد مشکلات معده
· اختلال در تنفس
· ایجاد بوی میوه در تنفس
· تکرر ادرار
· افزایش تشنگی بی دلیل
· خستگی و کسالت بدن
· خشک شدن پوست
· سر گیجه
· پایبن آمدن منیزیم خون
· کم آب شدن بدن
· ایجاد ورم در بدن
· ایجاد حالت تهوع
· کاهش سطح هوشیاری
· نفس نفس زدن سریع
· اسهال
· کاهش فسفات خون
· بالا رفتن میزان قند خون
این موارد ممکن است بر اثر مصرف زیاد دکستروز به وجوب بیاید. اما به طور کلی استفاده به اندازه و کنترل شده دکستروز برای هیچ فردی مضر نمی‌باشد.
پودر دکستروز خوراکی برای افزایش قند خون
مصرف دکستروز برای چه کسانی ممنوع است؟
مصرف دکستروز برای افرادی که دچار بیماری دیابت هستند باید با کنترل انجام شود. زیرا بدن این افراد نمی‌تواند مانند افراد عادی قند را دریافت، جذب و پردازش کند. مصرف بیش از اندازه دکستروز در این افراد باعث افزایش قند خون شده و مشکلاتی را به همراه دارد.
در چنین شرایطی تجمع مایعات در بدن مخصوصا ریه به وجود می‌آید که باعث تورم بدن می‌شود. به جز افراد دیابتی افرادی که دچار تورم در بازوها یا پاهای خودشان هستند یا افرادی که سطح پتاسیم خون پایینی دارند هم باید به صورت کنترل شده از دکستروز استفاده کنند.