یکی از موارد مهمی که روی سلامتی انسان تاثیر مستقیمی دارد، تغذیه است. با تغییر شکل زندگی‌ها و گسترش زندگی شهرنشینی تغذیه‌ی افراد جامعه نیز دچار تغییرات زیادی سد. در گذشته افراد بیشتر موادی که در تغذیه خودشان استفاده می‌کردند را خودشان تهیه می‌کردند.
افرادی که در روستاها زندگی می‌کردند بیشتر از مواد طبیعی که حاصل کشت و کار خودشان بود را مصرف می‌کردند و غذاهایی مانند فست فودها کمتر مصرف می‌شد. اما با تغییر شکل زندگی‌ها افراد مجبور شدند تا بیشتر مواد مصرفی خودشان از فروشگاه‌ها و شرکت‌های تولید مواد غذایی تهیه کنند. همچنین به خاطر کمبود وقت و نداشتن زمان استفاده از غذاهای آماده مثل کنسروها، فست فودها و… افزایش پیدا کرد.
بسیاری از تولید کننده‌های مواد غذایی برای طعم دهندگی و ماندگاری بیشتر مواد غذایی از افزودنی‌های مختلف در تهیه و تولید این غذاها استفاده می‌کنند. ما امروز در این مقاله قصد داریم تا در مورد انواع افزودنی های خوراکی و اثرات آن بر سلامتی انسان صحبت کنیم، تا انتها با ما همراه باشید.
نیتریت سدیم، یکی از انواع افزودنی های خوراکی
نیتریت سدیم بیشتر در مواد گوشتی فرآوری شده مانند بیکن، سوسیس، کالباس، ژامبون و … استفاده می‌شود. این افزودنی که طعمی شور دارد و رنگی صورتی مایل به قرمز به مواد غذایی می‌دهد، باعث افزایش ماندگاری این مواد می‌شود.
زمانی که این ماده‌ی افزودنی حرارت بالا می‌بیند و در مجاورت موادی مانند آمینو اسیدها قرار می‌گیرد، تبدیل به نیتروزامین می‌شود. نیتروزامین برای سلامتی انسان بسیار مضر است.
برخی از آزمایش‌ها نشان داده که مصرف زیاد این ماده خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان‌های معده، سرطان سینه، روده‌ی بزرگ و سرطان مثانه را بسیار افزایش می‌دهد. بهتر است به جای استفاده از مواد گوشتی فرآوری شده از منابع سالم پروتئین مثل گوشت گوساله، مرغ، تخم مرغ، ماهی، آجیل، حبوبات، و… استفاده شود.
شیرین کننده‌های مصنوعی
یکی از افزودنی های خوراکی رایج که در اکثر مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، شیرین کننده‌های مصنوعی می‌باشد. از این شیرین کننده‌ها برای افزایش طعم شیرینی در مواد غذایی همچنین کاهش میزان کالری در این مواد خوراکی استفاده می‌شود.
جالب است بدانید که مصرف این شیرین کننده‌ها عوارض کمتری نسبت به استفاده از شکر دارد و به کاهش وزن و کنترل قند خون کمک می‌کند. در تحقیقات انجام شده ثابت شد افرادی که به مدت ده هفته از مکمل‌هایی با شیرین کننده مصنوعی استفاده کرده‌اند میزان کالری کمتری نسبت به افرادی که از شکر استفاده کرده بودند دریافت کردند. همچنین میزان چربی و وزن‌شان کاهش پیدا کرده بود.
ساخارین، آسپارتام، سوکرالوز و آسه سولفام پتاسیم برخی از مهم‌ترین شیرین کننده‌های مصنوعی هستند که در صنایع غذایی به کار می‌روند. به طور معمول این افزودنی‌ها عوارض خاصی ندارند. اما ممکن است برخی افراد که نسبت به شیرین کننده‌های مصنوعی حساسیت داشته باشند، بعد از مصرف دچار عوارضی مانند سردرد شوند.
البته قابل توجه است که دکستروز پودری ذرت جز شیرین کننده های مصنوعی است که با نام های شکر برنج، شکر انگور، شربت برنج و شکر ذرت آشنا هستید دکستروز پودری ذرت بر صنعت مواد غذایی، صنایع پزشکی، تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نقش بسزایی در زندگی ما دارد. با توجه به کیفیت بالا و قیمت دکستروز پودری ذرت در اندازه های مختلف، شما می توانید به راحتی در فروشگاه های معتبر خریداری نمائید.
انواع افزودنی های خوراکی و اثرات آن بر سلامتی
صمغ گوار
این افزودنی یکی از افزودنی های خوراکی رایج در مواد غذایی می‌باشد که برای غلظت بیشتر و چسبناکی مواد غذایی به کار می‌رود. صمغ گوار سرشار از فیبر است و استفاده‌ی به اندازه از آن هیچ ضرری برای سلامتی انسان ندارد.
حتی در برخی تحقیقات ثابت شده که این افزودنی برای جلوگیری از برخی بیماری‌ها سندرم روده تحریک پذیر مثل نفخ و یبوست مفید بوده و کلسترول و قند خون را کاهش می‌دهد.
از این افزودنی در مواد غذایی مختلف مانند انواع سوپ، بستنی، خواکی‌ها و سس استفاده می‌شود. سازمان غذا و داروی آمریکا دستورالعمل‌های خاصی برای میزان استفاده از این افزودنی تعیین کرده است که عوارض جانبی آن را به حداقل برساند.
مونو سدیم گلوتامات
یکی از افزودنی های خوراکی مواد غذایی که استفاده از آن بسیار رایج است، مونو سدیم گلوتامات است. هنگام خرید مونو سدیم گلوتامات باید توجه داشته باشید که این ماده‌ی افزودنی برای بهتر کردن طعم غذا به کار می‌رود، در بسیاری از فرآورده‌های منجمد، کنسروها، فست فودها، تنقلات شور و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حدودا شش دهه از آغاز آزمایشات بر روی این ماده‌ی افزودنی می‌گذرد اما هنوز هم بسیاری از موارد در مورد این ماده مورد بحث است.
در بسیاری از تحقیقات ثابت شده است که مصرف این ماده به مقدار زیاد می‌تواند اختلال در رشد ایجاد کند. همچنین ممکن است استفاده‌ی بیش از حد مونوسدیم گلوتامات باعث بروز اثرات مضر عصبی شود. البته باید بگوییم که تاثیرات منفی مونوسدیم گلوتامات نمی‌تواند از سد خونی مغز عبور کند و خطرات زیادی به وجود بیاورد.
اگر فرد مصرف کننده‌ی این ماده به آن حساسیت نداشته باشد علائم و مشکلاتی به وجود نمی‌آید. اما اگر شخصی به مونوسدیم گلوتامات حساسیت داشته باشد.
بعد از خوردن آن دچار علائمی مانند تعریق، بی حسی، سر درد و… می‌شود. در تحقیقات انجام شده بر روی ۶۱ نفر از داوطلبین، حدود ۳۶ درصد این افراد نسبت به مصرف مونوسدیم گلوتامات واکنش‌های نامطلوب داشتند.
رنگ‌های غذایی مصنوعی
یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها در تاثیرات مواد افزودنی، نگرانی در مورد رنگ غذایی مصنوعی است. تولید کنندگان مواد غذایی برای ایجاد شفافیت بیشتر و همچنین جلوه بیشتر مواد غذایی از رنگ‌های مصنوعی استفاده می‌کنند.
این رنگ‌ها می‌توانند در بدن انسان حساسیت ایجاد کنند. همچنین ممکن است که باعث افزایش بیش فعالی کودکان نیز شوند. البته نگرانی اصلی در مورد این رنگ‌ها سرطان‌زا بودن آن‌ها می‌باشد. نگرانی سرطان‌زا بودن این رنگ‌های مصنوعی بیشتر برای رنگ غذایی قرمز وجود دارد.
بنزوات سدیم
بنزوات سدیم یکی از افزودنی های خوراکی می‌باشد که به عنوان نگه‌دارنده به برخی خوراکی‌ها مانند سس‌ها، نوشیدنی‌های گازدار، ترشیجات، آبمیوه‌ها و… اضافه می‌شود. طبق تحقیقاتی که سازمان غذا و داروی آمریکا انجام داده است، مصرف بنزوات سدیم را ایمن اعلام کرده است.
اما تحقیقات جداگانه‌ای روی این ماده‌ی افزودنی صورت گرفته است که نشان دهنده‌ی برخی تاثیرات بالقوه این افزودنی می‌باشد. به طور مثال تحقیقاتی رو کودکان صورت گرفت که نشان داده بنزوات سدیم روی بیش فعالی کودکان سه ساله تاثیر دارد.
بعد از انجام این تحقیقات، یک تحقیق روی حدود ۴۷۵ دانشجو انجام شد که تاثیر این ماده افزودنی روی افزایش بیش فعالی این دانشجویان تایید شد. نکته دیگری که وجود دارد ترکیب این ماده افزودنی با ویتامین C است. ترکیب بنزوات سدیم و ویتامین C بنزن ایجاد می‌کند.
وجود بنزن در بدن انسان می‌تواند خطر ابتلا به انواع سرطان را افزایش‌دهد. نوشابه‌های گازدار یا نوشابه‌های رژیمی بیشتر باعث ایجاد بنزن می‌شوند. به همین دلیل است که باید مصرف این ماده افزودنی را به حداقل برسانید.
کاراگینان
یکی دیگر از افزودنی های خوراکی پر مصرف در صنایع غذایی که برای غلظت و ماندگاری بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، کاراگینان است. کاراگینان نوعی هیدروکلوئید می‌باشد که از نوعی جلبک دریایی قرمز به دست می‌آید.
پنیر دلمه، قهوه، شیر بادام هندی، خامه، پنیر وگان و بستنی برخی از مهم‌ترین منابع کاراگیان است. طبق برخی تحقیقات انجام شده کاراگیان موجب افزایش قند ناشتا شده و می‌تواند باعث بروز برخی التهابات شود.
مصرف این افزودنی های خوراکی با غذاهای چرب باعث به وجود آمدن ناراحتی گوارشی می‌شود. تحقیقات علمی انجام شده در مورد این ماده افزودنی بسیار محدود است و باید تحقیقاتی بیشتری انجام شود تا میزان تاثیرات کاراگیان بر بدن انسان مشخص شود. محققان توصیه می‌کنند تا مصرف این افزودنی را کنترل کرده و به صورت محدود از مواد غذایی حاوی کاراگیان مصرف کنید.
افزودنی های خوراکی و تاثیرات آن
صمغ زانتان، یکی از انواع افزودنی های خوراکی
افزودنی‌های خوراکی زیادی هستند برای تثبیت و غلیظ کردن مواد غذایی مانند سس‌ها، سوپ‌ها، شربت‌ها و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از این افزودنی‌های خوراکی که کاربردهای زیادی دارد صمغ زانتان است.
البته این افزودنی در برخی موارد برای بهبود ساختار مواد غذایی بدون گلوتن هم به کار می‌رود. طبق تحقیقات انجام شده روی این افزودنی خوراکی ثابت شده است که مصرف صمغ زانتان کلسترول و قند خون را کاهش داده باعث ایجاد حس سیری در انسان می‌شود. البته این تحقیقات نهایی نبوده و تحقیقات گسترده‌تری در حال انجام می‌باشد.
روغن ترانس
روغن یا چربی ترانس نوعی چربی هیدروژنه و غیر اشباع می‌باشد که به منظور قوام و ماندگاری بیشتر در محصولات غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع روغن در طیف زیادی از مواد غذایی فرآوری شده مثل انواع بیسکوئیت‌ها، ذرت بو داده، مارگارین و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سازمان غذا و داروی آمریکا مجوز ایمنی استفاده از این نوع چربی را صادر کرده است اما اخیرا در حال تجدید نظر در مورد این مجوز است. طبق تحقیقات انجام شده بیشترین خطر چربی ترانس برای سلامتی قلب انسان است.
محققان طبق بررسی‌های انجام شده اعلام کردند که خوردن زیاد غذاهایی که حاوی چربی ترانس هستند موجب افزایش التهاب در بدن شده و خطرات ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.
در تحقیقاتی دیگر که بر روی حدود ۸۵ هزار نفر زن انجام شد، بین مصرف زیاد غذاهای حاوی چربی ترانس و دیابت نوع ۲ ارتباط مستقیمی وجود دارد. بهترین و موثرترین راه برای جلوگیری از ایجاد این مشکلات، کنار گذاشتن غذاهای حاوی چربی ترانس است.
شما به راحتی می‌توانید با جایگزین کردن چربی‌های سالم با چربی ترانس، تا حد زیادی از عوارض این نوع روغن پیشگیری کنید.
طعم دهنده مصنوعی
این نوع از افزودنی های خوراکی، مواد شیمیایی هستند که برای ایجاد طعم مصنوعی در مواد خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان داده‌اند که این مواد برای سلامتی افراد بسیار مضر هستند و اثرات منفی بر روی آن دارند. طعم دهنده‌های موجود در مواد خوراکی همچون بیسکویت، شکلات و … اثرات جبران ناپذیری بر روی سلول‌های مغزی انسان دارند.
طعم دهنده‌های با طعم پرتقال، آلو و انگور باعث جلوگیری از تقسیم سلول‌ها شده و همچنین باعث سمی شدن سلول‌های مغز استخوان موش‌های آزمایشگاهی شده‌اند.
البته در آزمایشات انجام شده، مقدار دوز این مواد بسیار بیشتر از اندازه آن در مواد خوراکی است. با این حال پیشنهاد می‌کنیم تا حتی الامکان از مواد غذایی با طعم دهنده‌های مصنوعی استفاده نکنید.
عصاره مخمر و اثرات آن بر سلامتی
عصاره مخمر که به آن عصاره مخمر اتولیز شده یا هیدرولیز شده نیز می‌گویند، از ترکیب شکر و مخمر در محیطی گرم تولید می‌شود. این ماده افزودنی را به بعضی از مواد خوراکی مثل پنیر، تنقلات شور و سس سویا برای بهبود طعم آن اضافه می‌کنند.
این محصول نوعی اسید آمینه طبیعی به اسم «گلوتامات» دارد که در غذاهای مختلفی وجود دارد. سدیم بالای عصاره مخمر آن را برای افراد مبتلا به فشار خون بالا مضر کرده است.
کلام پایانی
در این مقاله در مورد انواع افزودنی‌های خوراکی و ویژگی‌ها و معایب افزودنی‌های خوراکی صحبت کردیم. گفتیم استفاده از افزودنی‌های خوراکی مختلف در تولید انواع مواد غذایی، باعث بهبود طعم و همچنین ماندگاری آن‌ها می‌شود.
البته مصرف بیش از حد از این افزودنی‌های خوراکی نیز اثرات مخربی بر روی سلامتی افراد دارد. امیدواریم با مطالعه این مقاله اطلاعات کاملی در مورد انواع مواد افزودنی‌های خوراکی به دست آورده باشید. اگر در مورد هر یک از این موارد و همچنین مقدار و نحوه مصرف آن‌ها سوالی داشتید، حتما با ما تماس بگیرید.