وانیل یک گیاه شناخته شده به عنوان چاشنی و ادویه است که در رتبه دوم گرانترین چاشنی دنیا قرار دارد. این چاشنی پرطرفدار برای طعم دهی به بستنی، کیک و شیرینی و حتی غذا مورد استفاده قرار می گیرد. گیاه وانیل از تیره ارکیده (ثعلبیان) و جزو گیاهان رونده محسوب می شود از سوالات رایج افراد این است که کشت وانیل در چه مناطق آب و هوایی انجام می شود؟ این گیاه در منطقه آب و هوایی گرم و مرطوب (استوایی)کشت میشود.
3 تا از مهمترین کشورهای تولید کننده وانیل در رتبه اول ماداگاسکار، و در رتبه دوم و سوم اندونزی و مکزیک می باشد و در صدر جدول ماداگاسکار با 80 درصد تولید رکورددار تولید وانیل است. این گیاه پیچکی با پیچیدن به درختان وگیاهان اطراف خود رشد می کند و ارتفاع آن در اکثر مواقع به بیش از 10 متر می رسد. میوه گیاه وانیل قبل از برداشت و خشک کردن به شکل غلاف لوبیای سبز است.
از وانیل بیشتر به صورت پودر و عصاره استفاده می شود اما فروش غلاف وانیل طبیعی به صورت خشک در فروشگاه های اینترنتی انجام می شود و قطعا استفاده از غلاف طبیعی آن بهتر است. فروشگاه اینترنتی مریخ کالا نیز این محصول را به صورت تک و بسته بندی به فروش می رساند.
شرایط مناسب بستری و آب و هوایی کشت وانیل
بستر مناسب کشت وانیل در مناطق آب و هوایی گرم و مرطوب به دلیل بارش فراوان و هوای گرم است. علاوه بر این ها رشد وانیل در ارتفاع 900 متری بالای دریا به خوبی رخ می دهد. بستر کشت وانیل باید به درستی زهکشی شده باشد و دارای مواد آلی فراوان باشد.
شرایط مناسب کشت بر کیفیت محصول بسیار تاثیر می گذارد، کشور ماداگاسکار با دارا بدون شرایط مناسب با کیفیت ترین محصول را تولید می کند و به نام وانیل (بوربن) ماداگاسکار شناخته می شود و بسیار محبوب است. با وجود اینکه کشور های دیگری نیز وانیل پرورش می دهند اما محبوب ترین و با کیفیت ترین آن ها وانیل ماداگاسکار است.
کشت چوب وانیل
شرایط تکثیر و برداشت وانیل
کشت وانیل و برداشت آن پروسه سخت و زمان بری است به همین دلیل وانیل طبیعی گران است. اما در نظر داشته باشید وانیل طبیعی خواص درمانی دارد که در وانیل مصنوعی خبری از این خواص نیست. همچنین وانیل طبیعی بو و طعم چند برابری نسبت به نوع مصنوعی آن دارد بنابراین مقدار کمی از آن هم طعم دهندگی زیادی خواهد داشت و هر چند که گران باشد مقرون به صرفه خواهد بود.
تکثیر وانیل
وانیل از طریق قلمه ساقه تکثیر پیدا می کند و گرده افشانی آن به صورت مصنوعی انجام می گیرد. به دلیل اینکه گرده افشانی طبیعی این گیاه تنها توسط نوع خاصی از زنبورها و مرغ مگس خوار انجام می پذیرد و تعداد کافی از این موجودات برای گرده افشانی وجود ندارد و این امر باعث کاهش باردهی و محصول برداشتی می شود کشاورزان گرده افشانی مصنوعی را انتخاب کرده اند.
در این راستا باروری گیاه بیشتر و در نهایت محصول نیز افزایش می یابد. به دلیل اینکه گیاه وانیل رونده می باشد و ارتفاع آن بلند است؛ کشاورزان برای دسترسی راحت به میوه ها و انجام لقاح مصنوعی ساقه های آن را هرس می کنند.ذاین موضوع را شارل مورن گیاه شناس بلژیکی به آن پی برده و در گلخانه ای آزمایش کرده است. از دیگر کسانی که روش تلقیح مصنوعی را کشف کرد یک برده سیاه پوست بود که کشف او سبب بدست آوردن آزادی اش شد.
کشت وانیل در گلخانه
شرایط کشت وانیل در گلخانه
محیط کشت وانیل
استفاده از گلخانه برای کشت وانیل در مناطق غیر گرمسیری یک امر ضروری است. یک گلخانه شیشه ای به همراه استفاده از نایلون های تثبیت کننده UV گلخانه ای می تواند برای محافظت از گیاه بسیار مناسب باشد و گیاه را از اثرات نور فرابنفش حفظ کند.
دمای مناسب پرورش وانیل
دمای مناسب برای پرورش وانیل در گلخانه بین 24-27 درجه سانتی گراد است. برای تنظیم دمای مورد نیاز گیاه وانیل در گلخانه از لامپ های گرمایشی برای افزایش دما و تعبیه کردن هواکش در گلخانه برای کاهش دما می توانید استفاده کنید. همچنین رطوبت مورد نیاز را می توانید به کمک رطوبت ساز تامین کنید.
خاک مخصوص کشت وانیل
بستر مناسب برای وانیل ترکیب شن و ماسه، پرلیت، کوکوپیت و برگ با زهکشی کافی می باشد که تاثیر فراوانی در رشد وانیل دارد. همچنین خنثی بودن خاک نیز مهم است و می توان با کاغذ های Ph سنج میزان اسیدیه خاک را آزمایش کرد.
قلمه گیاه وانیل
همانطور که می دانید تکثیر وانیل از طریق قلمه امکان پذیر است و اندازه مناسب قلمه وانیل 50 سانتی متر است. قلمه های وانیل را می توانید تهیه و در گلدان کشت کنید. جهت کاشت وانیل مهم است که بتوانید بالا و پایین قلمه را تشخیص دهید.
بالای قلمه جایی است که گیاه از آن قسمت رشد می کند و پایین قلمه نیز محل کاشت آن در خاک است. اگر تشخیص این موضوع برای شما سخت است بهتر است از کسی که قلمه ها را تهیه می کنید برای راهنمایی سوال کنید. نکته قابل توجه کاشت: هنگام کاشت قلمه در گلدان خاک را کمی فشرده کنید تا قلمه در خاک تثبیت شود.
آبیاری صحیح
آبیاری امر مهمی در پرورش وانیل است که پیشنهاد می شود با آب مقطر وانیل را آبیاری کنید زیرا املاح موجود در آب لوله کشی مناسب گیاه وانیل نیست. نباید گیاه را غرق آب بکنید آبیاری سطحی مناسب تراست و باعث پوسیدگی ریشه نمی شود. دقت کنید که بعد از خشک شدن 10 سانتی متر از سطح خاک آبیاری مجدد را انجام دهید. به دلیل رطوبت دوستی این گیاه می توانید به روش آب پاشی روزانه به آرامی گیاه وسطح خاک را رطوبت رسانی کنید.
نور مورد نیاز کشت وانیل
نور مستقیم آفتاب برای وانیل مناسب نیست و باعث از بین رفتن گلهای ارکیده آن می شود. بهتر است گیاه را در مکانی سایه دار اما نور گیر قرار دهید. همچنین میزان نور مورد نیاز در طول روز 6 ساعت می باشد.
نصب پایه در کنار گیاه
وانیل گیاهی رونده و پیچکی است که هنگام رشد به گیاهان اطراف خود می چسبد و رشد می کند. برای رشد مناسب گیاه در گلخانه نصب یک پایه در کنار گیاه کمک بسازیی می کند و گیاه در حالت طبیعی خود رشد میکند.
کشت وانیل
میزان کوددهی گیاه در کشت وانیل
گیاه وانیل نیاز به مواد مغذی برای به بار نشستن دارد و لازم است که برای باردهی بیشتر کوددهی را فراموش نکنید. کود دادن به گیاه امر مهمی است که اکثرا به آن بی توجهی می شود. می دانیم که پرورش وانیل پروسه دشواری است و نیاز به وقت، دقت و حوصله دارد. برای اینکه زحمات شما در پرورش وانیل هدر نشود حتما مرحله کوددهی را انجام دهید. به طور هفتگی کود رقیق شده و یا کود مایع نیتروژن دار استفاده کنید.
گرده افشانی به صورت دستی
گرده افشانی طبیعی گیاه وانیل بدون دخالت انسان نیاز به حشرات خاصی دارد که در روش پرورش گلخانه ای این امر امکان پذیر نیست و باید به صورت دستی انجام شود.
گل های ارکیده وانیل در یک روز از سال و فقط به مدت چند ساعت دوام می اورند و این زمانی است که برای گرده افشانی باید اقدام کرد. در ساعات اولیه گل دهی پنجره گرده افشانی باز می شود و شما می توانید به کمک یک خلال دندان به کلاله و گرده ها دسترسی پیدا کنید و با خم کردن کلاله به رسیدن گرده به قسمت مادگی گیاه کمک کنید.
زمان برداشت وانیل
اکنون بعد از گرده افشانی دستی وانیل باید به انتظار به بار نشستن گیاه خود کنید. 2 الی 3 ماه پس از گرده افشانی غلاف ها ظاهر می شوند. بالغ شدن و رسیدن غلاف ها نیز 6 ماه زمان می برد اکنون می توانید محصول وانیل خود را برداشت کنید. مرحله آخر برای استفاده از وانیل مراحل فراوری آن است که در ادامه به توضیح آن پرداخته ایم.
مراحل فراوری کشت وانیل
بعد از مرحله ی کشت وانیل و برداشت آن ، نحوه فراوری آن نیز مراحل خاص خود را دارد و باید به همه ی نکات آن توجه کرد تا به بهترین کیفیت طعم و بو برسیم. در پروسه ی فراوری، وانیل از رنگ سبز به قهوه ای تغییر پیدا می کند.
مرحله اول : قرار دادن غلاف های وانیل داخل آب جوش در دمای 60 درجه به مدت 3 دقیقه.
مرحله دوم : قرار گرفتن در جعبه سر بسته به مدت 24 ساعت برای تخمیر.
مرحله ی سوم : در مقابل نور خورشید به مدت یک هفته برای تهویه و خشک شدن. در این مرحله تغییر رنگ از سبز به قهوه ای رخ می دهد و غلاف های وانیل نرم می شوند.
مرحله چهارم : به مدت 3 ماه در گرم خانه قرار می گیرند تا کاملا خشک شوند.
مراحل کاشت، تکثیر، برداشت و فراوری وانیل دشوار است و نیاز به صبر و حوصله دارد. اما در نهایت اگر تمامی نکات را مو به مو انجام دهید به نتیجه ای خواهید رسید که ارزش تلاش کردن و وقت گذاشتن را دارد. اگر تصمیم به پرورش وانیل کرده اید نا امید نشوید و تمامی مراحل را با دقت انجام دهید تا به نتیجه دلخواه برسید.